1- توهین (موانع تعامل سازنده و اصلاح بین خود و جامعه)

11- توهین  (Insult)(يسب)

توهین. [ ت َ ] ( ع مص ) سست کردن. ( تاج المصادر بیهقی )( زوزنی ) ( دهار ) ( ترجمان جرجانی ترتیب عادل بن علی ). سست گردانیدن. ( منتهی الارب ) ( آنندراج ) ( ناظم الاطباء ). ضعیف گردانیدن. ( از اقرب الموارد ). خوار کردن. خوار شمردن. خوارداشت. ضعیف و سست شمردن. حقیر و سبک داشتن. سبک داشت. ( از یادداشتهای مرحوم دهخدا ). توهین که معمولاً استخفاف و کوچک شمردن استعمال میشود در لغت به معنی ضعیف ساختن است و در زبان عربی بجای آن اهانت گویند. (نشریه دانشکده ادبیات تبریز سال 1 شماره 2). || ( اِ ) خواری و زبونی و ناتوانی و سستی. ( ناظم الاطباء ) : توقیر من به تحقیر و تعظیم به توهین بدل گردد. ( سندبادنامه ص 72 ).^[1]

سست کردن، ضعیف کردن، خواروخفیف کردن ( مصدر ) ۱ – خوار کردن خوار داشتن سبک داشتن خفیف کردن سست کردن . ۳- ( اسم ) خواری خفت . جمع : توهینات .^[2]

كلمه‏ ى‏ «وَهْنٍ»، به معناى ضعف جسمانى است، چنانكه «توهين» به معناى تضعيفِ شخصيّت است.^[3]

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: خداوند تبارك و تعالى‏ فرموده است: هر كه به يكى از دوستان من تحقير و توهين‏ روا دارد براى جنگ با من آماده شده است.^[4]

مصباح الشريعة- در آنچه به امام صادق عليه السلام نسبت داده است-: بردبارى، چراغ خداست … بردبارى پنج صورت دارد: كسى كه عزيز باشد و خوار شود، يا درستكار باشد و تهمت زده شود، يا به حقّ دعوت كند و به سبب آن تحقير و توهين‏ شود، يا بدون آن كه گناهى كرده باشد آزار بيند، يا خواهان حقّ شود، اما مردم با او مخالفت ورزند؛ اگر حقّ هريك از اين پنج مورد را ادا كردى، بردبار هستى.^[5]

– ابو عبد اللَّه صادق (ع) گفت: مؤمن، از سه بلا در امان نيست، و گاهى هر سه بر او هجوم مى‏آورند: يا افراد خانواده آزارش مى‏دهند. يا همسايه آزارش مى‏دهد. يا بوسيله مردم سر گذر مورد استهزاء و توهين‏ واقع مى‏شود. مؤمن، اگر به قلّه كوهى پناه ببرد، خداوند، شيطان صفتى را برمى‏انگيزد تا او را آزار دهد. با وجود اين، خداوند تعالى ايمان او را مايه انس و آرامش او قرار مى‏دهد تا از هيچ كس وحشت نكند.^[6]

در روايات، توهين به مسلمان، محاربه‏ ى با خدا به حساب آمده است: «من أهان لى ولياً فقد بارزنى بالمحاربة».^[7]–^[8]

كيفر دنيوىِ كسانى كه به دين خدا و مقدّسات مذهبى توهين مى‏كنند، قطع رابطه است. لا تَتَّخِذُوا … (در روابط با ديگران، احترام به مقدّسات يك شرط ضرورى است)^[9]

پاسخ توهين‏ هاى كافران، با نوازش و مهر الهى به مؤمنان داده مى‏شود. أَ هؤُلاءِ … بِأَعْلَمَ بِالشَّاكِرِين‏^[10]

كيفر توهين به ‏وحى و دين، عذاب مهين و خواركننده است. «تُجْزَوْنَ عَذابَ الْهُونِ»^[11]

هر كارى كه سبب توهين به مقدّسات شود، حرام است. «فَيَسُبُّوا اللَّهَ»^[12]

در مقابل توهين‏ هاى جاهلان، صبور باشيم. «لَيْسَ بِي ضَلالَةٌ» اوّلين پيامبر اولواالعزم، در برابر اتهام گمراهى، با نرم‏ترين شيوه سخن گفت.^[13]

قوم لوط، علاوه بر لواط، اهل قمار، هرزه‏ گويى، توهين، مزاحمت براى عابرين و كشف عورت در انظار عمومى بودند.^[14]

تنها پيامبر مخاطب آيه نيست، بلكه هر مسلمان و هر مبلّغ ومصلح اجتماعى بايد با لجوجان و جاهلان ياوه‏گو، برخوردى اعراض آميز داشته باشد و در برابر توهين و تهمت‏ها چشم‏پوشى و صبر كند، نه آنكه درگير و گلاويز شود. وَ أَعْرِضْ‏ …^[15]

توهين و آزار ميهمان، اهانت و اذيّت به ميزبان محسوب مى‏شود. «لا تُخْزُونِ فِي ضَيْفِي»^[16]

مخالفان انبيا، دليل و منطق ندارند. منطق آنان توهين، شكنجه و كشتار است.«لَرَجَمْناكَ وَ ما أَنْتَ عَلَيْنا بِعَزِيزٍ»^[17]

موعظه نيكو آن است كه واعظ به آنچه مى‏گويد عمل كند و جدال نيكو آن است كه در آن توهين و تحريك غلط احساسات نباشد.^[18]

– توهين به رهبران الهى، عامل گمراهى است. «ضَرَبُوا لَكَ الْأَمْثالَ فَضَلُّوا» – گمراهى انسان‏ها به تدريج حاصل مى‏شود، اوّل گرفتار توهين وضرب‏المثل نابجا مى‏شود، آنگاه به انحراف، سپس به بن‏بست مى‏رسد. «ضَرَبُوا لَكَ الْأَمْثالَ‏ فَضَلُّوا فَلا يَسْتَطِيعُونَ سَبِيلًا»^[19]

–توهين به مقدّسات و تكذيب معجزات، قهر و عذاب الهى را به دنبال دارد. آتَيْنا … فَظَلَمُوا بِها^[20]

– مستكبران در برابر معجزات و برهان‏ها دست به تحقير و توهين مى‏زنند.«لَأَظُنُّكَ يا مُوسى‏ مَسْحُوراً»^[21]

– كيفر توهين كردن، توهين شدن است. (خداوند از مؤمنين حمايت مى‏كند و اهانت به آنان را پاسخ مى‏دهد) «فَاتَّخَذْتُمُوهُمْ سِخْرِيًّا- اخْسَؤُا فِيها»^[22]

– نامه‏ ها را ساده و خلاصه بنويسيم. القاب را حذف و اهداف را روشن نماييم. از لعن و توهين دورى كنيم. رحمت و صلابت را در كنار هم مطرح نماييم. بِسْمِ اللَّهِ‏ … أَلَّا تَعْلُوا … وَ أْتُونِي‏^[23]

قرآن مى‏فرمايد: اگر در مجلسى به آيات الهى توهين مى‏شود، جلسه را به عنوان اعتراض ترك كنيد تا مسير بحث عوض شود.^[24]–[25]

تكبّر، هم توهين به مردم است، هم زمينه ساز رشد كدورت‏هاى جديد و هم تحريك كننده ‏ى كينه ‏هاى درونى قديم.^[26]

بخشى از كيفر توهين و تحقير و آزار و اذيّتِ اهل ايمان، در همين دنيا ظاهر مى‏شود. «لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِي الدُّنْيا»^[27]

كيفر الهى با جرم مناسب است، كيفر كسى كه سخن پيامبر را مى‏شنود ولى گويا نشنيده و با اين عمل دل پيامبر را به درد مى‏آورد عذاب اليم است و كيفر كسى كه با مسخره توهين مى‏كند، عذاب مهين است.^[28]

نكته‏ ها:

«أُفٍّ» به معناى اعلام بى‏زارى و ابراز ناخشنودى و نوعى توهين و تحقير و بى‏ادبى است.[29]

– كسى كه مردم را از توهين به ديگران باز مى‏دارد نبايد در شيوه‏ ى سخنش توهين باشد. «لا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ» (نفرمود: «لا تسخروا» يعنى شما كه مسخره‏ كننده هستيد.)[30]

اخراج زن از خانه يا تهيه مسكن جداگانه نوعى توهين و تحقير در حق زن است.[31]

نسبت به احكام و مطالب دينى، برخوردى محترمانه داشته باشيم و هيچگاه نسبت به امورى كه براى ما تعجّب‏ آور است، توهين و تحقير و تمسخر نكنيم.^[32]

[1] لغت نامه دهخدا

[2] فرهنگ فارسی

[3] قرائتى، محسن، تفسير نور، ج‏7 ص:249، مركز فرهنگى درسهايى از قرآن – ايران – تهران، چاپ: 1، 1388 ه.ش.

[4]ميزان الحكمة / ج‏1-فارسى / 125 / 78. خطر آزردن مؤمن ….. ص : 124

[5] ميزان الحكمة / ج‏3-فارسى / 222 / 944: تفسير بردبارى ….. ص : 221

[6] گزيده كافى / ج‏1 / 225 / ميثاق مؤمن در كشاكش بلاها ….. ص : 224

[7] . بحار، ج 4، ص 65.

[8] قرائتى، محسن، تفسير نور، ج‏2 ص:285، مركز فرهنگى درسهايى از قرآن – ايران – تهران، چاپ: 1، 1388 ه.ش.

[9] قرائتى، محسن، تفسير نور، ج‏2 ص:322، مركز فرهنگى درسهايى از قرآن – ايران – تهران، چاپ: 1، 1388 ه.ش.

[10] قرائتى، محسن، تفسير نور، ج‏2 ص:468، مركز فرهنگى درسهايى از قرآن – ايران – تهران، چاپ: 1، 1388 ه.ش.

[11] قرائتى، محسن، تفسير نور، ج‏2 ص:512، مركز فرهنگى درسهايى از قرآن – ايران – تهران، چاپ: 1، 1388 ه.ش.

[12] قرائتى، محسن، تفسير نور، ج‏2 ص:528، مركز فرهنگى درسهايى از قرآن – ايران – تهران، چاپ: 1، 1388 ه.ش.

[13] قرائتى، محسن، تفسير نور، ج‏3 ص:89، مركز فرهنگى درسهايى از قرآن – ايران – تهران، چاپ: 1، 1388 ه.ش.

[14] . سفينةالبحار.

[15] قرائتى، محسن، تفسير نور، ج‏3 ص:250، مركز فرهنگى درسهايى از قرآن – ايران – تهران، چاپ: 1، 1388 ه.ش.

[16] قرائتى، محسن، تفسير نور، ج‏4 ص:98، مركز فرهنگى درسهايى از قرآن – ايران – تهران، چاپ: 1، 1388 ه.ش.

[17] قرائتى، محسن، تفسير نور، ج‏4 ص:113، مركز فرهنگى درسهايى از قرآن – ايران – تهران، چاپ: 1، 1388 ه.ش.

[18] قرائتى، محسن، تفسير نور، ج‏4 ص:601، مركز فرهنگى درسهايى از قرآن – ايران – تهران، چاپ: 1، 1388 ه.ش.

[19] قرائتى، محسن، تفسير نور، ج‏5 ص:71، مركز فرهنگى درسهايى از قرآن – ايران – تهران، چاپ: 1، 1388 ه.ش.

[20] قرائتى، محسن، تفسير نور، ج‏5 ص:81، مركز فرهنگى درسهايى از قرآن – ايران – تهران، چاپ: 1، 1388 ه.ش.

[21] قرائتى، محسن، تفسير نور، ج‏5 ص:125، مركز فرهنگى درسهايى از قرآن – ايران – تهران، چاپ: 1، 1388 ه.ش.

[22] قرائتى، محسن، تفسير نور، ج‏6 ص:133، مركز فرهنگى درسهايى از قرآن – ايران – تهران، چاپ: 1، 1388 ه.ش.

[23] قرائتى، محسن، تفسير نور، ج‏6 ص:417، مركز فرهنگى درسهايى از قرآن – ايران – تهران، چاپ: 1، 1388 ه.ش.

[24] . نساء، 140 و انعام، 67.

[25] قرائتى، محسن، تفسير نور، ج‏7 ص:265، مركز فرهنگى درسهايى از قرآن – ايران – تهران، چاپ: 1، 1388 ه.ش.

[26] قرائتى، محسن، تفسير نور، ج‏7 ص:266، مركز فرهنگى درسهايى از قرآن – ايران – تهران، چاپ: 1، 1388 ه.ش.

[27] قرائتى، محسن، تفسير نور، ج‏7 ص:397، مركز فرهنگى درسهايى از قرآن – ايران – تهران، چاپ: 1، 1388 ه.ش.

[28] قرائتى، محسن، تفسير نور، ج‏8 ص:517، مركز فرهنگى درسهايى از قرآن – ايران – تهران، چاپ: 1، 1388 ه.ش.

[29] وَ الَّذِي قالَ لِوالِدَيْهِ أُفٍّ لَكُما أَ تَعِدانِنِي أَنْ أُخْرَجَ وَ قَدْ خَلَتِ الْقُرُونُ مِنْ قَبْلِي وَ هُما يَسْتَغِيثانِ اللَّهَ وَيْلَكَ آمِنْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ فَيَقُولُ ما هذا إِلَّا أَساطِيرُ الْأَوَّلِينَ «اسراء 17»و آنكه به والدين خود گفت: افّ بر شما! آيا به من وعده مى‏دهيد كه (پس از مرگ از گور) خارج گردم، در حالى كه نسل‏هاى بسيارى پيش از من گذشته‏اند (و هرگز زنده نشده‏اند)؟ ولى والدين او، خدا را به فريادرسى مى‏خوانند (و به او مى‏گويند:) واى بر تو! ايمان بياور! قطعاً وعده خداوند حق است، امّا او مى‏گفت: اين (وعده‏ها) جز افسانه پيشينيان نيست.

[30] تفسير نور، ج‏9، ص: 187

[31] تفسير نور، ج‏10، ص: 110

[32] قرائتى، محسن، ج‏10 ص:291، مركز فرهنگى درسهايى از قرآن – ايران – تهران، چاپ: 1، 1388 ه.ش.