انسان = خودشکوفایی معنوی >>> شناخت >>> تعامل سازنده >>> مشاوره و درمان

***وَ يَدْعُ الْإِنْسانُ بِالشَّرِّ دُعاءَهُ بِالْخَيْرِ وَ كانَ الْإِنْسانُ عَجُولًا*: و انسان (شتابزده و نادان) همانگونه كه خير را مى‏ طلبد، شرّ را هم مى‏ طلبد و انسان همواره عجول است.(اسراء11)

نكته‏ ها:

در قرآن از شتاب‏زدگى انسان و شرّخواهى او بارها سخن به ميان آمده است: «وَ يَسْتَعْجِلُونَكَ نبِالسَّيِّئَةِ قَبْلَ الْحَسَنَةِ»[1] يعنى از تو عذاب فورى مى‏ خواهند. در آيه‏ اى ديگر از قول كافران مى‏ فرمايد: «فَأَمْطِرْ عَلَيْنا حِجارَةً مِنَ السَّماءِ»[2] مى‏گويند: خدايا اگر دين حقّ است، از آسمان بر ما سنگ بباران. سرچشمه‏ ى اين شتاب‏ ها، جهل و عناد و تعصّب است.

پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمودند:«انما أهلك الناس العجلة»[3] بيشترين هلاكت و تباهى انسان از عجله است. بسيارى از نفرين‏ هايى را هم كه انسان عليه خود يا فرزندانش مى‏ كند از همين عجله است.

پيام‏ها:

1- عجله و شتاب، از آفات فكر و عمل بشر است. وَ يَدْعُ الْإِنْسانُ بِالشَّرِّ … عَجُولًا

2- انسان، فطرتاً خيرگِراست. «يَدْعُ الْإِنْسانُ بِالشَّرِّ دُعاءَهُ بِالْخَيْرِ» تشبيه شرّخواهى انسان به خيرخواهى او، نشانه ‏ى آن است كه انسان در اصل، خيرگِرا مى‏ باشد.

3- آنان كه به هدايت استوار قرآن‏ «يَهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ» راه نيابند، شتابزده سراغ شرّ خواهند رفت. «يَدْعُ الْإِنْسانُ بِالشَّرِّ»

4- عجله در نهاد هر انسانى وجود دارد، امّا بايد جاى استفاده ‏ى صحيح آن را بشناسيم. «كانَ الْإِنْسانُ عَجُولًا»[4]

***وَ كُلَّ إِنسانٍ أَلْزَمْناهُ طائِرَهُ فِي عُنُقِهِ وَ نُخْرِجُ لَهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ كِتاباً يَلْقاهُ مَنْشُوراً*: و كارنامه‏ ى هرانسانى را در گردنش بسته‏ ايم و روز قيامت براى او نوشته‏ اى بيرون آوريم كه آن را در برابر خود گشوده مى‏ بيند.(اسراء 13)

نكته ‏ها:

كلمه‏ ى‏ «طائِرٍ» در آيه، كنايه از عمل انسان است، زيرا اعمال انسان همچون پرنده پرواز دارد تا به صاحبش برسد و پرونده عمل هر كس، از خير و شرّ، به گردنش آويخته مى ‏شود.

در قرآن بارها به مسأله نامه‏ ى عمل اشاره شده و در آيات مختلف نكاتى مطرح گرديده است، از جمله:

1- نامه‏ ى عمل براى همه است. كُلَّ إِنسانٍ أَلْزَمْناهُ طائِرَهُ‏ …

2- در آن نامه چيزى فروگذار نشده است. «لا يُغادِرُ صَغِيرَةً وَ لا كَبِيرَةً»[5]

3- مجرمان از آن مى ‏ترسند. «فَتَرَى الْمُجْرِمِينَ مُشْفِقِينَ مِمَّا فِيهِ»[6]

4- خود انسان با خواندن نامه‏ ى عملش، حاكم و داور است. «اقْرَأْ كِتابَكَ كَفى‏ بِنَفْسِكَ الْيَوْمَ عَلَيْكَ حَسِيباً»[7]

5- رستگاران، كتابشان به دست راست داده مى‏ شود و دوزخيان به دست چپ. أُوتِيَ كِتابَهُ بِيَمِينِهِ‏ … بِشِمالِهِ‏[8]

پيام‏ها:[9]

1- حساب و كتاب، براى همه است واستثنا ندارد. كُلَّ إِنسانٍ‏

2- همه‏ ى انسان‏ها با كارت شناسايىِ اعمال، در محشر حضور پيدا مى ‏كنند. «كُلَّ إِنسانٍ أَلْزَمْناهُ طائِرَهُ فِي عُنُقِهِ»

3- عمل انسان، ملازم انسان است. أَلْزَمْناهُ‏ … فِي عُنُقِهِ‏

4- سعادت و شقاوت انسان بستگى به اعمال خود او دارد، نه عوامل اتفاقى مانند شانس و اقبال. أَلْزَمْناهُ طائِرَهُ‏ …

5- براى خدا همه‏ ى عمل‏ ها روشن است، به گردن آويختن نامه‏ ى اعمال، براى فهميدن خود انسان است. «نُخْرِجُ لَهُ»

6- همه ‏ى اعمال و حركات انسان ثبت مى‏ شود. گرچه ثبت اعمال در دنيا براى انسان محسوس نيست، ولى در قيامت، كارنامه‏ ى عمل او گشوده و افشا خواهد شد. «كِتاباً يَلْقاهُ مَنْشُوراً»[10]

[1] . رعد، 6.

[2] . انفال، 32.

[3] . بحار، ج 17، ص 340.

[4] قرائتى، محسن، تفسير نور، ج‏5، ص: 26، مركز فرهنگى درسهايى از قرآن – ايران – تهران، چاپ: 1، 1388 ه.ش.

[5] . كهف، 49.

[6] . كهف، 49.

[7] . اسراء، 14.

[8] . الحاقّه، 19.

[9] تفسير نور، ج‏5، ص: 29

[10] قرائتى، محسن، تفسير نور، ج‏5، ص: 295، مركز فرهنگى درسهايى از قرآن – ايران – تهران، چاپ: 1، 1388 ه.ش.