انحراف انسان

انحراف انسان گام به گام است.

اوّل: نسيان‏ «نَسِيَ»

دوّم: شرك‏ «جَعَلَ لِلَّهِ أَنْداداً»

سوّم: منحرف كردن ديگران‏ «لِيُضِلَّ»^[1]

“ لا يَسْأَمُ الْإِنْسانُ مِنْ دُعاءِ الْخَيْرِ وَ إِنْ مَسَّهُ الشَّرُّ فَيَؤُسٌ قَنُوطٌ” كلمه” يسئم” از مصدر” سامه” است كه به معناى ملال و آزردگى است، و كلمه” يؤس” و” قنوط” هر دو به معناى قطع شدن اميد است، و كلمه” دعا” به معناى طلب است.

از اين آيه شريفه شروع به پايان دادن سوره شده و علت جحود و لجبازى كفار در مقابل حق صريح را بيان مى‏كند، و مى‏فرمايد: انسان به خودش مغرور است، وقتى شرى به او مى‏رسد كه از دفعش عاجز مى‏ماند، از هر خيرى مايوس گشته، متوسل به دعاء و درخواست و توجه به پروردگارش مى‏شود. و اگر خيرى به او برسد به آن خير مشغول و سرگرم مى‏شود، و دچار خودبينى و خودپسندى شده، و همان خير، هر حق و حقيقتى را از ياد او مى‏برد.

و معناى آيه اين است كه: انسان از طلب خير خسته نمى‏شود، هر چه را كه براى زندگيش نافع ببيند در طلبش برمى‏خيزد، و اگر شرى به او برسد بيش از اندازه دچار نوميدى و ياس مى‏گردد، چون مى‏بيند اسبابى را كه به آنها تكيه داشت همه از كار افتاده. و اين نوميدى‏اش به بيانى كه خواهد آمد منافات ندارد با اينكه در همين حال به خدا اميد ببندد.

[نكوهش انسان از جهت اينكه در حال تنعم از خدا غافل و روى گردان است و در سختى و تنگى به دعا مى‏پردازد][2]

انسان از طلب خير، سير و خسته نمى‏شود و به خاطر حرص و آز و افزون‏خواهى كه جزو سرشت اوست، همه‏ى چيزهاى خوب را براى خود مى‏خواهد. «لا يَسْأَمُ الْإِنْسانُ مِنْ دُعاءِ الْخَيْرِ»

4- انسان منحرف، كم‏ظرفيّت است و در اولين برخورد با سختى‏ها خود را در بن بست مى‏پندارد. «فَيَؤُسٌ قَنُوطٌ»

وَ لَئِنْ أَذَقْناهُ رَحْمَةً مِنَّا مِنْ بَعْدِ ضَرَّاءَ مَسَّتْهُ لَيَقُولَنَّ هذا لِي وَ ما أَظُنُّ السَّاعَةَ قائِمَةً وَ لَئِنْ رُجِعْتُ إِلى‏ رَبِّي إِنَّ لِي عِنْدَهُ لَلْحُسْنى‏ فَلَنُنَبِّئَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا بِما عَمِلُوا وَ لَنُذِيقَنَّهُمْ مِنْ عَذابٍ غَلِيظٍ «50»

و اگر بعد از سختی ه‏اىی كه به انسان رسيده از طرف خود رحمتى به او بچشانيم حتماً مى‏گويد: «اين رحمت، حقّ من است» (و چنان مغرور مى‏شود كه مى‏گويد:) گمان نمى‏كنم قيامتى بر پا شود و اگر هم به سوى پروردگارم بازگردانده شوم حتماً براى من نزد او بهترين (منزلت) خواهد بود.» پس ما كسانى را كه كفر ورزيدند، حتماً به آن چه انجام داده‏اند آگاه خواهيم كرد، و قطعاً از عذاب سخت به آنان خواهيم چشاند.[3]

[1] قرائتى، محسن، تفسير نور    ج‏8   ص 149، مركز فرهنگى درسهايى از قرآن – ايران – تهران، چاپ: 1، 1388 ه.ش.

[2] طباطبايى، محمدحسين، ترجمه تفسير الميزان، ج‏17 ص 610، جامعه مدرسين حوزه علميه قم، دفتر انتشارات اسلامى – ايران – قم، چاپ: 5، 1374 ه.ش.

[3] قرائتى، محسن، تفسير نور، ج‏8، ص: 360، مركز فرهنگى درسهايى از قرآن – ايران – تهران، چاپ: 1، 1388 ه.ش.