قرآن درمانی در قرآن

قرآن، علاوه بر اینکه خود را مایة آرامش، تسلی خاطر و امیدواری معرفی می نماید، در آیاتی هم به شِفا بودن خود تصریح دارد؛ چنان که گاه به بیماری افزایی خود نیز اشاره می کند.

آنچه در این جستار مورد توجه است، این است که قرآن کدام دردها را درمان می کند و کدام بیماری ها را شدت می بخشد؟

1- شفا بخشی قرآن

قرآن، شفابخشی خود را تنها در بخش امراض قلبی اعلام می کند، آن هم نه قلب صنوبری شکل که به عنوان «تلمبه خانه خون» در بدن عمل می نماید، بلکه به معنای «مرکز تفکر و اندیشه» و «مرکز شناخت های غیر حسّی و غیر عقلی». دلیل بر این معنا، آیات زیادی است که در قرآن آمده است:

(اِنَّ فی ذلِک لَذِکری لِمَن کانَ لَهُ قَلبٌ) (ق/37)

«در این (سرگذشت اقوام گذشته) تذکری است برای آن کس که عقل دارد. »

بدیهی است که همگان دارای قلب می باشند و کسی که قلب ندارد، اصلاً حیات ندارد تا چیزی را درک کند. پس کاملاً آشکار است که منظور خداوند متعال از قلب، شناخت های عقلی است.

(وَ مَن یکتُمها فَاِنَّهُ آثٍمٌ قَلبَهُ) (بقره/283)

«کسی که (شهادت را) کتمان کند، قلب او گناه کار است. »

(لَهُم قُلوبٌ لا یفقَهوُن بِها. . . ) (اعراف/179)

«آنان قلب هایی دارند که با آن نمی فهمند. »

(وَ لَمّا یدخُلِ الایمانُ فی قُلوُبکم) (حجرات/14)

«(عرب های بادیه نشین گفتند: ایمان آورده ایم، بگو: شما ایمان نیاورده اید، ولی بگویید اسلام آورده ایم) در حالی که هنوز ایمان، وارد قلب شما نشده است. »

و ده ها آیة دیگر که حاکی از این است که قلب در قرآن به معنای مرکز پمپاژ خون نیامده، بلکه به معنای مرکز درک و احساس غیرمادی آمده است و از قلب با واژه «فؤاد» یاد نموده است.

پس با این معنای از قلب، می توان فهمید که منظور از «شفاء» در آیات زیر چیست:

(قد جاءَتکم موُعِظَهٌ مِن رَبِّکم وَ شِفاءٌ لِما فی الصُّدُورِ) (یونس/57)

«ای مردم! اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است، و درمانی برای آنچه در سینه هاست. »

(و نُنَزِّلُ مِنَ القُرآنِ ما هُوَ شِفاءٌ و رَحمَهٌ للمُؤمِنینَ) (إسراء/82)

«و از قرآن آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل می کنیم. »

(قاتلوُهُم یعَذِبْهُم اللهُ بِاَیدیکم وَ یخزِهِم و ینصُرکم عَلَیهِم و یشفِ صُدُورَ قومٍ مؤمنین) (توبه/14)

«با آنان بجنگید تا خدا به دست شما عذابشان کند و خوارشان سازد و شما را بر آنان نصرت دهد و دل های مؤمنان را درمان نماید. »

(قُل هُوَ للَّذینَ آمَنوا هُدی وَ شِفاءٌ) (فصلت/44)

«بگو: این (قرآن) برای کسانی که ایمان آورده اند هدایت و درمان است. »

در احادیث و روایات رسیده از معصومان: نیز شفای دل ها به معنای آرامش روحی، تقویت اخلاقی و افزایش معرفت در گرویدگان به دین خدا آمده است. عباراتی از حضرت علی7در نهج البلاغه چنین است:

«و استَشفُوا بِنُورِهِ فَانَّهُ شِفاءُ الصُّدور» (نهج البلاغه، خطبه110)

«از نور قرآن شفا بجویید که درمان دل های بیمار است. »

«فَاِنّ فیهِ شِفاءً مِن اَکبَرِ الدّاء و هو الکفرُ و النّفاقُ، و الغَی و الضّلالُ» (همان، خطبه 176)

«همانا در قرآن شفای بزرگ ترین بیماری ها، یعنی کفر و نفاق و گمراهی و ضلالت است. »

بنابراین قرآن برای معالجه و درمانِ نفسِ انسان های مؤمن، زدودن نابسامانی های روحی، تقویت هنجار های درونی و تأمین و تثبیت مایه های ایمانی در قلب، داروی شفابخشی است که از سوی خداوند عالمیان تجویز شده است.

بدیهی است بیماری های جسمانی هم که در اثر ناملایمات روحی پدید آمده باشد، به موازات درمان روحی، شفا یافته و از میان خواهد رفت.

2- بیماری افزایی قرآن

قرآن مجید به همان مقداری که بیماری های روحی و روانی مؤمنان را درمان می کند، بر بیماری های روحی و روانی کافران و انکارکنندگان آیات الهی می افزاید. آیات زیر دلیل بر این مدعاست:

(وَ الّذینَ لا یؤمِنُونَ فی آذانِهِم وَقرٌ وَ هُوَ عَلَیهِم عَمی) (فصلت/44)

«و کسانی که ایمان نمی آورند، در گوش های (دل) آنان سنگینی است و قرآن برای آنان مایة کوری است. »

(وَ اَمَّا الَّذینَ فی قُلُوبِهِم مَرَضٌ فَزادَتْهُم رِجساً إلی رِجسِهِم) (توبه/125)

«ولی کسانی که در دل هایشان بیماری (نفاق) است، (قرآن) بر پلیدیشان، پلیدی افزود. »

(وَ لَقَد صَرَّفنا فی هذَا القُرآنِ لِیذَّکرُوا وَ ما یزیدُهُم اِلّا نُفُوراً) (إسراء/41)

«به تحقیق ما در این قرآن (حقایق را) گوناگون بیان کردیم تا پند گیرند، ولی جز بر نفرتشان نمی افزاید. »

(وَ نُنَزِّلُ مِنَ القُرآنِ ما هُوَ شِفآءٌ وَ رَحمَهٌ لِلمُؤمِنین و لا یزیدُ الظالمینَ اِلاّ خَساراً) (إسراء/82)

«از قرآن آنچه برای مؤمنان شفا و رحمت است نازل می کنیم، ولی ستمگران را جز زیان نمی افزاید. »

بنابراین بیماری های جسمانی نیز که به دنبال بیماری قلبی و روحی پدید می آید، آنان را فرا می گیرد.

قرآن درمانی در روایات

گفتیم که قرآن خوانی واقعی و یاد خدا، در اثر زدودن انواع نگرانی ها، اضطراب ها، ترس ها، ناامید ی ها و اندوه ها از قلب و روان انسان، بیماری های ناشی از آن را در روح و روان درمان نموده و انسان را به آرامش روانی سوق می دهد و به دنبال آن، بیماری های جسمانی را که منشأ روانی دارند برطرف می سازد.

در کتاب های روایی و تفسیری، موارد زیادی می توان یافت که سوره ها، آیات و دعاهای بسیاری را برای درمان شماری از بیماری های روانی و جسمانی اختصاص داده اند و قرآن را در حد یک مغازه عطاری و داروخانه ای به تصویر کشیده اند که جای تأمل بسیار دارد.

ما در این مقال، بررسی دعاهای وارده را به مجالی دیگر موکول می نماییم،

خواص آیات و سوره های قرآنی که در آیینة روایات بازتاب یافته است، علاوه بر خواص اخروی و معنوی، خواص مادی و طبّی آنها را نیز بیان کرده است. چنان که در پیش گفتیم، منکر خواص آیات قرآنی نیستیم و تا حدی که می توان از قرآن تأیید گرفت، بی تردید می پذیریم، اما استفاده از قرآن به عنوان شربت مُسَکن، قرص سرماخوردگی، کپسول آنتی بیوتیک، داروی ضد درد و تب و حساسیت، رفع بی خوابی، بند آمدن خون دماغ، نفوذ در دربار پادشاهان، فروش کالاهای پسمانده، شوهر دادن دختران، جلوگیری از ورود حشرات به انبار غله، مصونیت از تمام دردها، شناخت دزد و غیره را که در روایات آمده است، تأمل برانگیز دانسته و در گنجایش این جستار، از بحث و بررسی آن پرهیز می کنیم.

 منابع و مآخذ

1- قرآن کریم